extraction خارج کردن دندان یا ریشه باقی مانده بدون درد یا با حداقل درد برای بیمار به این صورت که به بافتهای اطراف مانند استخوان ،آلوئول لثه ی چسبنده و مخاط آلوئولار حداقل تروما وارد شود و زخم ایجاد شده با حداقل مشکل برای بیمار ترمیم شود.
تاریخچه exodontia یا کشیدن دندان به زمان ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در مصر برمی گردد اولین ابزار برای خارج کردن دندان ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال قبل از میلاد و در زمان ارسطو ابداع شد. تا قرن ۱۶ میلادی تمام کارهای مربوط به دندان، توسط پزشک عمومی انجام می.شد dental extraction forceps ابداع شده را به دلیل شکل ظاهریشان dental pelican نیز می نامیدند که به مرور زمان تکامل پیدا کردند و به شکل امروزی در آمدند.
Indication های کشیدن دندان:
• Grossly carious tooth which cannot be restored: پوسیدگی زیاد و غیرقابل ترمیم
• : Acute/chronic pulpitis which cannot be restroed by RCTپالپیت حاد یا مزمن که با درمان کانال ریشه و اندو قابل ترمیم نباشد.
(به عنوان مثال دندانهایی که عفونت خیلی زیادی دارند یا اپکس دندان ضایعه داشته باشد یا پوسیدگی آنقدر زیاد باشد که ریشه دندان و فورکا را درگیر کرده باشد
• Periodontal disease with more than half of alveolar bone loss :
زمانی که بیمار بیماری پریودنتال و bone loss دارد طوری که بیش از نصف استخوان آلوئول از بین رفته باشد و ریشه و فورکای دندان expose شده باشد.
• . شکستگی تاج و ریشه : این مورد بیشتر برای حالاتی است که شکستگی به صورت عمودی باشد. که در این حالت حتما باید دندان کشیده شود VRF : vertical root fracture))
در مورد شکستگیهای دیگر ( oblique….) بستگی به این دارد که level شکستگی از کجا باشد.( اگر خیلی کرونالی باشد نیازی به این کار نیست تاج را برداشته با درمانهای crown یا افزایش طول تاج باعث حفظ دندان می شوند اما اگر level شکستگی پایین باشد و ریشه را درگیر کرده باشد دندان را خارج می کنند
• وجود ضایعه در اطراف دندان ( cyst و tumor) : بیشتر برای دندانهای نهفته مانند دندان عقل یا دندان کانین نهفته اتفاق می افتد که در اطرافشان ضایعه یا پاتولوژی ایجاد می شود. در موارد زیر باید دندان های نهفته خارج شوند :
الف. اگر تشخیص داده شد که قبل از ۳۰ تا ۳۵ سالگی دندان نهفته باقی می ماند بهتر است دندان به صورت پروفیلاکتیک خارج شود چرا که اکثر پاتولوژیهای ایجاد شده در فک بیمار به خاطر دندان های نهفته است.
ب. در صورت وجود کیست در اطراف آن
ج. در صورتی که موجب آسیب به دندان مجاور شود یا مانع از رویش آن شود. مثل دندان عقل پوسیده ای که باعث پوسیدگی دندان ۷ یا ایجاد عفونت در اطراف آن شود.
همچنین ریشه باقی مانده یا دندان با پوسیدگی خیلی شدید که پالپ درگیر شده می توانند موجب کیست پری اپیکال شوند و بستگی به وسعت ضایعه و درگیری آن ناحیه، این دندان و کیست همراهش باید خارج شوند.
• بیمار crowding دارد : در این مورد برای انجام اقدامات ارتودنسی لازم است که دندان سالم بیمار کشیده شود.
• بیمار دندان اضافی یا malposed دارد: شایع ترین نوع دندان اضافه(supernumery ) دندان mesiodens است که مانع رویش دندانهای دائمی زیرین میشود یا در درمان ارتودنسی مانع حرکت دندان های مجاور میشود.
• وجود دندان شیری باقیمانده که مانع رویش دندان دائمی زیرین می شود (گاهی اوقات دندان شیری هست اما بیمار، دندان دائمی ندارد که در این موارد دندان شیری را تا حد امکان نگه داشته تا اینکه خودش پوسیده شود و بیافتد و بعد از آن از درمان پروتز و ایمپلنت برای جایگزینی دندان استفاده شود).
• بیمار pericronitis دارد : اگر در مندیبل دندان عقل نیمه رویش یافته وجود داشته باشد به صورتی که قسمت distal لثه روی دندان عقل رشد کرده باشد، به این قسمت لثه operculum گفته میشود که زیر آن دبری های غذا جمع شده و باعث عفونت میشود و یا بر اثر فشاری که دندان عقل مقابل ایجاد می کنند عفونت ایجاد می شود که به این حالت pericronitis گفته می شود. Pericronitis به 3 صورت severe ,moderate ,mild دیده می شود. در pericronitis mild ، در لثه ( (operculum التهاب، قرمزی، عفونت و درد خیلی خفیف وجود دارد که در این مواقع حتماً باید دندان عقل پایین و بالا خارج شود اما در دو حالت دیگر طرح درمان متفاوت است.
• در صورتی که بیمار دچار سرطان در ناحیه فک و صورت باشد، دندان در معرض تابش اشعه ی رادیوتراپی قرار دارد که در این مواقع اگر دندان پوسیده است و قابل ترمیم و نگهداری نیست باید حداقل سه هفته قبل از دریافت پرتو دندان را خارج کرد تا هنگام پرتوگیری healing دندان به صورت کامل اتفاق افتاده باشد چرا که خطر osteoradionecrosis برای بیمار وجود دارد ( این اتفاق بیشتر در مندیبل رخ می دهد به این علت که استخوان ماگزیلا cancellous است اما استخوان مندیبل کورتیکال و dense می باشد و همچنین خون رسانی در ماگزیلا نسبت به مندیبل بیشتر می باشد اما اگر بیمار رادیوتراپی دریافت کرده باشد، باید سه ماه صبر کرد و بعد دندان را خارج کرد چرا که در این بازه ی زمانی سه ماهه بیشترین ریسک osteoradionecrosis وجود دارد. از عوارض پرتوگیری کاهش خون رسانی به بافت است که خود باعث کاهش healing و افزایش احتمال عفونت میشود. در نتیجه در اثر پرتوگیری ممکن است نکروز استخوانی به وجود بیاید که به آن osteonecrosis می گوییم.
کشیدن دندان در عین حال که ساده ترین کار دندانپزشکی به نظر می رسد ولی با توجه به خطراتی که دارد و غیر قابل پیش بینی بودن دندان ها می تواند هر دندانپزشکی را به چالش بکشاند، چون عملی است که مستقیم با استخوان در تماس هستیم و استخوان به محیط دهان اکسپوز می شود. بنابراین نیاز هست که یک سری نکاتی را در کشیدن رعایت کنیم که از جمله آنها وجود رادیوگرافی می باشد.
برای اینکه به یک extraction ایده آل نزدیک شویم باید کمترین آسیب را به بافت های اطراف دندان از قبیل لثه و آلوئول بزنیم که لازمه این کار داشتن دانش کافی و رعایت مرحله به مرحله دستورالعمل کشیدن دندان، پوزیشن مناسب بیمار و دندانپزشک و نیز استفاده از ابزار مناسب می باشد. مثلا ما زمانی از فورسپس استفاده می کنیم که دندان را لوز کرده باشیم و حالا با فورسپس تا جای ممکن اپیکال دندان را گرفته و با حرکات buccolingually و هرجا که اجازه داریم حرکت روتیشن، دندان را خارج می کنیم.
فورسپس ها انواع متفاوتی دارند و برای هر قسمت از فک اختصاصی همان ناحیه هستند. فورسپس بزرگسال فتاح طب دارای همه انواع این فورسپس ها (هم برای ماگزیلا و هم مندیبل و هم مولرها و پره مولرها و دندان های جلویی و هم cow) می باشد. این محصولات ساخت کشور ایران و شرکت فتاح طب پویا می باشند.
• همه این فورسپس ها از فولاد ضد زنگ با کیفیت بالا ساخته شده اند
• به راحتی تمیز و اتوکلاو می شوند
• کار کردن با آن و در دست گرفتنشان راحت است