اهمیت پوزیشن مناسب دندانپزشکی این است که در فرم نسبتاً ثابت و خاص بدن در طول پروسه های دندان پزشکی از عوارض Musculoskeletal جلوگیری شود. لذا اول دندان پزشک باید پوزیشن خود را درست تنظیم نماید. دوم، پوزیشن بیمار را طوری تنظیم کند که موقعیت های دهانی مورد نظر را به خوبی در دسترس داشته باشیم. از طرفی با قرار دادن بیمار در یک وضعیت مناسب و راحت، همکاری او نیز افزایش خواهد یافت؛ چرا که اگر بیمار در وضعیت راحتی نباشد با حرکات خود برای بهتر شدن وضعیتش روی یونیت، در کیفیت و بهره وری کار دندان پزشک تاثیر خواهد داشت مثلا ممکن است در حالی که توربین روشن است و ما داریم حفره را برای بیمار تراش می دهیم، بیمار حرکت کند و فرز بخشی از دندان که ما نمی خواستیم را بتراشد و به این شکل قسمت سالم دندان از دست برود، و یا این که فرز به بافت های نرم دهان مثل زبان، لب، گونه و لثه برخورد کند و آن ها را زخمی کند.

امروزه صندلی های دندان پزشکی به گونه ای طراحی می شوند که قابل تنظیم باشند تا هم بیمار در موقعیت راحتی باشد و هم دندان پزشک دسترسی بیشتر و موثر تری داشته باشد. کلیدهای تنظیم موقعیت صندلی باید به گونه ای باشند که دسترسی و کنترل آن ها برای دندان پزشک آسان باشد. کنترل های پایی به راحتی و رعایت اصول کنترل عفونت در حین کار کمک می کنند. همچنین می توان با ذخیره کردن پوزیشن های خاصی درحافظه صندلی های جدیدتر، سریع و آسان به پوزیشن مورد نظر دست یافت، که با این کار هم در وقت صرفه جویی می شود و هم این که یک بار به طور دقیقی پوزیشن را تنظیم می کنیم و نیاز نیست که هر بار این کار را مجدد انجام دهیم.

تذکر: بهتر است افراد چپ دست روی یونیت هایی که برای کار با دست چپ طراحی شده اند کار کنند.

معمولا بهترین حالت برای گردن بیمار حالتی است که گردن کمی به سمت عقب extend شده باشد؛ زیرا در این حالت  tensionعضلات به حداقل می رسد. پس با قرار دادن بالشتک صندلی یونیت زیر گردن بیمار سعی می کنیم موقعیت راحتی را برای گردن او فراهم کنیم. دسته های صندلی ( arm rest) نیز باید در موقعیتی باشند که بیمار بتواند دست خود را روی آن استراحت دهد. حین بلند شدن و نشستن باید دقت نمود تا دسته ی صندلی یونیت کنار زده شده باشد تا این کار به راحتی انجام شود.

پوزیشن های بیمار:

به طور معمول دو موقعیت اصلی داریم که صندلی یونیت را در آن ها قرار می دهیم:

Supine position:

این پوزیشن برای حالت اورژانسی است که در آن سر بیمار پایین تر از پاهای او قرار می گیرد و علت آن افزایش جریان خون مغزی در حالت افت فشار است. پوزیشن supine مد نظر در پروسه های دندانپزشکی( Almost supine )   به این گونه است که سر بیمار با زانوهای او در یک راستا قرار گیرد و سر نباید پایین تر از زانو قرار بگیرد (مانندا شکل بالا).

نکته در Supine position سر بیمار باید در راستای زانوها و نه پایین تر از پاها قرار داشته باشد.  این موقعیت برای کار بر روی دندان های فک بالا کاربرد دارد. مثلا زمانی که می خواهیم دندان های فک بالا را ex کنیم یا زمانی که می خواهیم ترمیم و یا اندو روی آنها انجام دهیم باید بیمار در پوزیشن supine باشد. در این حالت Occlusal plane فک بالا باید بر کف اتاق عمود باشد.

Reclined position:

در این حالت، پشتی صندلی یونیت با زاویه 45 درجه نسبت به افق قرار می گیرد. این موقعیت برای

کار بر روی دندان های فک پایین کاربرد دارد.  ارتفاع صندلی یونیت باید به گونه ای باشد که چانه بیمار

در حد آرنج دندان پزشک باشد، به گونه ای که ساعد با بازو زاویه 90 درجه داشته باشد تا عضلات دندان پزشک دچار خستگی نشوند. occlusal plane باید با کف اتاق زاویه ی 45 درجه داشته باشد. در این پوزیشن دندان پزشک دید و دسترسی کافی برای کار بر روی دندان های فک پایین دارد و می تواند بدون نیاز به خم شدن کار های مورد نیاز را برای بیمار انجام دهد.

position های دندان پزشک نسبت به بیمار:

1: موقعیت ساعت 7 یا  Front right (موقعیت ساعت 5 یا front left برای افراد چپ دست(

در این موقعیت دو دست از جلو به دهان بیمار دسترسی دارد و در یک دست آینه و در دست دیگر هندپیس قرار می گیرد. این موقعیت برای کار روی دندان های خلفی پایین سمت راست، دندانهای قدامی فک بالا و

سطح باکال دندان های قدامی فک پایین کاربرد دارد.

تذکرتبرای دید و دسترسی بهتر و قرار دادن بهتر ساکشن، سر بیمار باید اندکی به سمت دندان پزشک بچرخد.

• همیشه ساکشن را در سمتی از بیمار قرار دهیم که خودمان نشسته ایم چون بیمار ناخواسته سرش را مقداری به سمت ما خم می کند و این دید گاه که ساکشن جلوی دید ما را می گیرد اشتباه است.

نکته فاصله دندان پزشک تا بیمار باید 30 سانتیمتر باشد؛ حتی اگر دندانپزشک چشمانش ضعیف باشد و از عینک استفاده کند، اگر بیشتر از این مقدار باشد ممکن است جزئیات را با دقت نبیند و در صورتی که کمتر از این حد باشد حتما دندان پزشک خم شده تا به این فاصله رسیده است که در این حالت هم پوزیشن دندان پزشک مناسب نیست.

2: Right position  یا موقعیت ساعت  9 برای افراد راست دست (موقعیت ساعت 3 یا left position  برای افراد چپ دست(

برای کار بر روی دندان های خلفی مندیبل به خصوص سطح باکال همان سمتی که دندان پزشک کار

می کند مناسب می باشد. به عنوان مثال هنگامی پیت باکال مولر اول مندیبل دچار پوسیدگی شده است و ما می خواهیم حفره دندان را بزنیم باید از این پوزیشن استفاده کنیم. یا هنگامی که داریم جرم گیری قلم یا کویترون انجام می دهیم برای این قسمت از دندان ها بیمار بهتر است که این پوزیشن را اتخاذ کنیم.

3: Rear right position  یا موقعیت ساعت 11 برای افراد راست دست (موقعیت ساعت 1 یا  left rear position برای افراد چپ دست(

برای کار بر روی اغلب دندان ها کاربرد دارد.  در دندان های فک بالا و دندان های خلفی فک پایین نیاز به دید indirect داریم.   در این حالت یک دست دور گردن بیمار می چرخد و یک دست دیگر از جلو بر روی دندان کار می کند.  برای مثال، آینه را در دست چپ می گیریم و دست را دور سر  بیمار می چرخانیم.  هندپیس را از مقابل صورت در دست راست می گیریم.

تذکر: برای کار بر روی سطح آکلوزال دندان های فک بالا از موقعیت ساعت 11 استفاده می شود.

4: موقعیت ساعت 12 یا  direct rear position

برای افراد راست دست و چپ دست مناسب است و این پوزیشن برای lingual surface of mandibular teeth  مناسب است. در بعضی افراد که angulation دندان ها خیلی لینگوالی است می توان از آینه برای دید بهتر استفاده کرد.

مزایای آینه:

1  : نور چراغ یونیت را روی دندان منعکس می کند و دید بسیار بهتری به ما می دهد.

2  : می توان با آینه زبان را retract کنیم.

سوال: برای کار کردن روی دندان های posterior و سطح occlusal در افراد راست دست چه پوزیشنی مناسب است؟ موقعیت های 7 ، 9 و1 1

سوال: برای lingual surface of maxillary incisors چه موقعیتی مناسب است؟ موقعیت 11

فاصله تا بیمار باید 30 سانتیمتر باشد که هم از خستگی عضلانی و چشم و هم cross infection جلوگیری شود (وقتی زیادی به بیمار نزدیک شویم احتمال انتقال عفونت از بیمار به دندان پزشک و برعکس از دندان پزشک به بیمار افزایش می یابد).  تحت هیچ شرایطی نباید از ناحیه ی chest یا سر و گردن و شانه بیمار برای استراحت استفاده کرد، این کار مخصوصا در خانم های باردار، افراد مسن و کودکان کانتراندیکاسیون دارد.  برای استراحت می توان از دندان های فک مقابل استفاده نمود. اینگونه که یک دست را روی دندان های فک مقابل می گذاریم و دستی را که با آن کار می کنیم روی دستی که

روی دندان های فک مقابل گذاشته ایم می گذاریم. ولی همین کار هم تا حدودی اشتباه است زیرا که ما به دست مقابلمان هم نیاز داریم و باید با آن بافت ها retract کنیم و یا مثلا وسایل را برداریم این در حالی است که اگر از آن به عنوان تکیه گاه استفاده کنیم عملا کارایی خود را از دست می دهد.

کلا بهتر است که استراحت های هرچند کوتاه بین هر دوتا بیمار داشته باشیم و مقداری نوشیدنی بنوشیم تا احساس خستگی نکنیم، که هم با انرژی بیشتر برای بیمار کار انجام دهیم و هم خودمان در دراز مدت دچار مشکلات اسکلتی-عضلانی نشویم.

exchange zone  : ناحیه ای است که پزشک و دستیار در آن ابزار را تبادل می کنند.  باید در ناحیه ی chest  یا سینه باشد  )و نه صورت( و چند اینچ بالاتر از chest فاصله داشته باشد، تا احتمال آسیب به بیمار در صورت افتادن ابزار کاهش یابد. تابوره ای که استفاده می کنیم باید هم راحت باشد و هم mobility اش خوب باشد؛ و هم اینکه چرخ هایش مقداری خاصیت  rolling داشته باشد.  قسمت نشیمن باید حالت پد مانند و نرمی داشته باشد که فشار را در یک نقطه متمرکز نکند.  پشتی تابوره باید در دو جهت قابلیت تنظیم شدن داشته باشد:

1: ارتفاع عمودی

2: چرخش antroposterior

باید روی کل سطح تابوره بنشینیم  )نشستنگاه کامل باشد(  و پشتی تابوره طوری تنظیم شود که بین ساق پا  و ران زاویه ی 90 درجه ایجاد شود (اگر مقدار کمی بیشتر از 90 درجه باشد اشکالی ندارد).  حین نشستن، کف پاها باید کاملاً روی زمین قرار بگیرد  )پاها آویزان نباشند(.  صندلی دستیار باید 4 -6 اینچ  )حدود 10 تا 15 سانتیمتر(  از صندلی پزشک بلند تر باشد.

بهتر است که از زمان دانشجویی خودمان را به پوزیشن های مناسب عادت دهیم. خیلی از ما دندان پزشکان در اوایل کارمان مثلا برای کار روی دندان های فک بالا گردن و کمر را خم می کنیم، به این امید که هر وقت سرعت کارمان بیشتر شد، از دید غیر مستقیم در آینه استفاده می کنیم، ولی باید این نکته را متذکر شویم که وقتی به کاری عادت کردیم دیگر سخت است که آن را فراموش کنیم و روش درست را در پیش گیریم.

یک توصیه برای دانشجویان رشته دندان پزشکی: در بعضی دانشکده ها آدمک هایی در بخش فانتوم نصب شده که می توان دنتی فرم هایی را روی آنها نصب کرد و تمرین کرد. بهترین روش برای این که خودمان را به دید غیر مستقیم عادت دهیم استفاده از همین دنتی فرم ها می باشد. یا می توانید کارهای غیر حساس  مثل کار با هندپیس را با نگاه کردن در آینه انجام دهیم تا کم کم عادت بکنیم.

کاری که ما دندان پزشکان داریم بسیار فرسایشی است و اگر پوزیشن های درست را رعایت نکنیم به اندام فوقانی و گردن و کمربند شانه ای آسیب جدی وارد می شود که در این صورت مدت زمانی که ما می توانیم کار کنیم را بسیار کاهش می دهد. پس بهتر است که از زمان شروع به کار خودمان را به پوزیشن های درست عادت دهیم.

شما می توانید برای اطلاع از مواد و وسایل مصرفی دندان پزشکی و نیز آگاهی در مورد متدهای روز دندان پزشکی به وب سایت ما مراجعه کنید.

مینا احسان

مشاهده تمامی مطالب نویسنده