موقع اندو یا همان عصب کشی ما در محیطی کار می کنیم که هیچ گونه دیدی از آن نداریم و نیز این کانال ها پر پیچ و خم و دارای اشکال متنوع می باشند. فایل هایی که با آن ها کانال را cleaning & shaping می کنیم، به تکرار در کانال خم و راست می شوند و مستعد شکست می شوند. اگر این فایل ها دچار شکست شوند باید دنبال راه حلی برای خارج کردن این فایل شکسته از کانال باشیم.

هنگامی که یک فلز به دفعات زیادی خم و راست می شود در نقطه ای که این خم شدن اتفاق می افتد، به شکست نزدیک می شود و اگر ما استفاده از آن را ادامه دهیم فایل دچار شکست می شود. در فایل های دستی می توانیم از قبل این نقاط را تشخیص دهیم ولی فایل های روتاری این قابلیت را ندارند و باید از مارکرهایی استفاده کنیم. بدین صورت که تعداد دفعات استفاده از فایل را یادداشت کنیم و هر موقع که به حد نصاب رسید آن را دور بیاندازیم. و نیز این که نخست با فایل های دستی مقداری را مسیر را باز کنیم تا با این کار به طول کارد کرد رسیده باشیم و خوب شست و شو دهیم. در صورتی که این کار را انجام دهیم، به glide path می رسیم و احتمال شکستن فایل پایین می آید و در صورتی هم که فایل بشکند، چون ما قبلا با فایل دستی به طول رفته ایم و خوب شست و شو داده ایم، لذا میکروب ها را از بین بردیم و اگر نتوانیم فایل را خارج کنیم می توانیم آن را آبچوره کنیم و پروگنوز درمان مان هم خوب است.

تشخیص شکستگی فایل:

اگر موقع خروج فایل از کانال طول آن کوتاه شده و نوک آن پخ شده باشد و مسیر کانال به طول اصلی از دست رفته باشد، دلایل روشنی مبنی بر جدا شدن وسیله در کانال در دست است. تهیه رادیو گرافی جهت تأیید این امر ضروری است لازم است بیمار را از بروز این اتفاق و اثر آن بر پیش آگهی آگاه کنیم. مثل سایر حوادث حین درمان، ثبت  جزئیات نیز جهت ملاحظات پزشکی قانونی ضروری است. نکته ای که قابل ذکر است این است که پزشکی قانونی متعهد به راه است نه نتیجه, و این یعنی این که اگر ما روش درست را به کار برده باشیم از نظر پزشکی قانونی مشکلی برای ما پیش نمی آید، پس بهتر است که آگاهی های لازم را به بیمار دهیم. البته این نکته در مورد کارهای زیبایی صدق نمی کند و درزیبایی ما متعهد به نتیجه هستیم و اگر به نتیجه درست نرسیدیم از نظر پزشکی قانونی بده کار بیمار هستیم.

پیشگیری از شکست فایل:

شناخت خواص فیزیکی و محدودیت تحمل استرس در فایل ها امری ضروری است. لغزنده سازی مداوم با محلول شست و شو و مواد لوبریکنت لازم است. هر وسیله باید قبل ازاین که استفاده گردد، مورد بررسی قرار بگیرد. اگر یک فایل پیچ خورده، چرخانده و با دقت بررسی شود، انعکاس نوریونیت ناحیه تغییر شکل پیدا کرده را مشخص می کند. فایل های کوچک باید اغلب سریع تعویض شوند، زیرا این فایل ها بیشتر مستعد شکسته شدن هستند و نیز بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. برای به حداقل رساندن گیر کردن فایل در کانال باید با هر شماره تا زمانی که کاملاً آزادانه در کانال قرار گیرد، کار کرد و سپس سراغ فایل شماره بعدی رفت، با این کار نیاز نیست که نیروی زیادی به فایل ها وارد کنیم و احتمال شکست فایل در کانال کاهش می یابد. فایل های نیکل تیتانیوم معمولاً علایم قابل رؤیت خستگی فایل را مشابه حالت باز شدن پیچ ها در فایل های استنلس استیل (stainless steel) نشان نمی دهند. عوامل بسیاری ممکن است روی خستگی فایل های نیکل تیتانیومی مؤثر باشند و آنها را باید قبل از مشاهده علائمی نظیر باز شدن پیچ ها دور انداخت. Preflaring کانال به صورت استفاده از تکنیک  passive step back پیش از کاربرد وسایل چرخشی نیکل تیتانیوم با تقارب 4 درصد را کم می کند، به این صورت که پس از تعیین طول کارکرد (working length)، تا فایل دستی 35 بدون این که به فایل نیرو وارد کنیم (یعنی تا جایی که فایل وارد شود) کانال را شکل می دهیم و سپس با فایل های روتاری کار را ادامه می دهیم. ضروری است که قبل از ورود فایل های چرخشی یک مسیر(glide path) توسط فایل های دستی ایجاد گردد.

درمان لج:

زمانی که لج ایجاد شود تصحيح آن كار مشکلی است. در ابتدا باید سعی کرد که از لج با فایل شماره ۱۰ استینلس استیل عبور کرد و به طول کار کرد رسید. در این موارد باید در ۲ تا ۳ میلیمتری انتهای فایل یک انحنای شدید ایجاد کرد و فایل را در جهت انحنای کانال به کار برد استفاده از مواد لوبریکنت هم مفید است، از حرکت نوک زدن با دامنه کوتاه فایل آن قدر استفاده می شود تا در نقطه ای که گیر کردن فایل در مسیر اصلی کانال احساس شود. این مسیر کمی از انتهای اپیکالی لج کوتاه تر است. بعد از پیدا کردن مسیر اصلی با فایل حرکات چرخشی و گاهی بالا و پایین انجام می شود تا مسیر حفظ شده و دبری ها خارج شوند. گرچه این کار فقط تا حدودی موفقیت آمیز است. زمانی که یک لـج ایجاد شود، حتی اگر بتوان از آن عبور کرد مواد پر کننده و وسایل تمایل دارنـد کـه بـه صورت مداوم به داخل لج بروند. اگر مسیر اصلی کانال را نتوان با این روش پیدا کرد، پاکسازی و شکل دهی فضای موجود در طول کارکرد جدید تکمیل می شود. دربسیاری از موارد مخروطی کردن کانال با بهبود دسترسی به ناحیه اپیکال باعث عبور کردن از لج می شود. فایلهای کوچک با انحنا همان طور که قبلاً توضیح داده شد، در تلاش نهایی برای عبور از لج مورد استفاده قرار می گیرند.

درمان:

سه راه حل اساسی  برای خارج کردن فایل شکسته از کانال وجود دارد: یک: تلاش در جهت خارج نمودن وسیله،  دو: سعی در عبور کردن از کنار آن و سه: آماده سازی و پرکردن مابقی کانال.  آغاز کار مانند عبور کردن از کنار لـج است که در بالا توضیح داده ایم، با کمک یک فایل کوچک و راهنمایی هایی که در مورد عبور از لـج گفته شد، عمل کننده باید جهت عبور کردن از کنار وسیله جدا شده تلاش کند. بعد از عبور از کنار وسیله جدا شده فایل های اولتراسونیک، بروچ ها، یا فایل های هدستروم جهت خارج نمودن قطعه باقی مانده مورد استفاده قرار می گیرند. اگر نتوان قطعه جدا شده را خارج کرد باید کانال را تا طول جدید پاکسازی و شکل دهی نموده و پر کرد. وقتی که قطعه ای از فایل نیکل تیتانیوم در کانال جدا می شود شرایط با وقتی که وقتی که قطعه ای از فایل استینلس استیل جدا می شود تفاوت دارد. فایل های نیکل تیتانیوم به دلیل حافظه نگهداری شکل اولیه خود تمایل دارند در قسمتی از فایل که به کانال متصل نشده است به شکل مستقیم درآید در حالی که فایل های استین لس استیل هر گونه قوسی که قبل از قرار دادن آنها در کانال یا بعد از استفاده در آنها ایجاد شده باشد را حفظ می کنند. به دلیل خواص قطعات جدا شده از فایل های نیکل تیتانیوم اغلب این قطعات روی دیواره ی کانال می خوابند که این امر گرفتن آنها توسط وسایلی که به منظور خارج کردن فایل های شکسته شده طراحی شده اند را دشوار می سازد. به عبارت دیگر ممکن است فایل های استینلس استیل  بیشتر به صورت مرکزی قرار گیرند و برای وسایلی که به منظور گرفتن قطعات جدا شده ی فایل طراحی شده اند در دسترس تر باشند.  اگر قطعه جدا شده در قسمت مستقیم کانال باشد و مقدار ساختار ریشه باقی مانده کافی باشد با ایجاد یک سطح صاف جهت شروع با استفاده از نوک های اولتراسونیک کار(staging platform) و سپس به منظور شل کردن فایل یا ایجاد فضایی در اطراف آن برای رد شدن از کنار فایل شکسته، ممکن است بتوان آن را خارج کرد. استفاده از میکروسکوپ به نحو چشم گیری دید را بهبود می بخشد. سطح صاف توصیف شده توسط صاف کردن انتهای یک دریل گیت گلیدن و کاربرد آن در حد تاجی قطعه جدا شده ایجاد می گردد. سپس از وسایل اولتراسونیک در جهت چرخش خلاف عقربه های ساعت به منظور باز کردن پیچ شدگی و خروج احتمالی قطعه جدا شده یا ایجاد فضایی در اطراف آن به منظور گرفتن و خارج کردنش یا رد شدن از کنارش می توان استفاده کرد. اگر قطعه جدا شده در ناحیه اپیکال انحنادار و ورای قسمت مستقیم کانال باشد، تلاشی در جهت استفاده از سطح صاف توصیف شده در بالا نباید صورت گیرد چراکه ممکن است به ایجاد لج، پرفوریشن یا از دست رفتن مقادیر زیادی از عاج منتج گردد. در صورتی که نتوان از کنار وسیله عبور کرد، آماده سازی و پر کردن تا حد تاجی وسیله جدا شده باید صورت گیرد.

*در بسیاری از مورادی که قطعه ای در کانال جدا شده است ارجاع به اندودونتیست ارجح است.

پیش آگهی بستگی به آن دارد که قسمت پاکسازی و پر نشده کانال شامل ناحیه خود وسیله و اپیکال آن چقدر باشد. بهترین پیش آگهی مربوط به حالتی است که وسیلۀ بزرگی در مراحل پایانی و در نزدیکی طول کار کرد جدا شود. در مورد دندان هایی که کانال آنها تمیز شده و وسیله کوچک در طولی کوتاه تر از آپکس یا در ورای فورامن آپیکال و آن هم در مراحل ابتدایی پاکسازی جدا شده است، پیش آگهی ضعیف تر خواهد بود. از لحاظ پزشکی قانونی باید بیمار را از این موضوع مطلع نمود( با ثبت در پرونده). علیرغم نگرانی دندان پزشکان و بیماران  گزارشات بالینی، پیش آگهی خوبی را در اکثر مواردی که در صورت شکستن وسیله درست عمل شده باشد، نشان می دهند. این پیش آگهی در مواردی که فایل های چرخشی در کانال جدا می شوند نیز صادق است . در صورت باقی ماندن علایم بیمار یا شکست درمان باید دندان تحت درمان جراحی قرار گیرد. ریشه هایی که قابل دسترسی هستند از انتها قطع شده و در انتهای ریشه ماده پرکردگی قرار داده می شود. دسترسی به اپکس ریشه در جراحی در نتیجه نهایی نقش بسزایی دارد.

مینا احسان

مشاهده تمامی مطالب نویسنده