در دندانپزشکی، روکش معمولاً به کلاه دندانی اشاره دارد، نوعی ترمیم دندان که به طور کامل روی دندان یا ایمپلنت دندانی را درپوش می‌گیرد یا آن را احاطه می‌کند. زمانی که یک حفره بزرگ دندانی سلامت دندان را تهدید می کند، ممکن است به روکش نیاز باشد. یک روکش معمولاً توسط سیمان دندان به دندان چسبانده می شود. آنها می توانند از مواد مختلفی ساخته شوند که معمولاً با روش های غیر مستقیم ساخته می شوند. روکش ها برای بهبود استحکام یا ظاهر دندان ها و جلوگیری از پوسیدگی استفاده می شوند. در حالی که برای سلامت دندان مفید است، روش و مواد ممکن است پرهزینه باشد. متداول ترین روش روکش گذاری دندان شامل برداشتن قالب دندانی از دندانی است که توسط دندانپزشک تهیه شده است و سپس تاج را در خارج از دهان می سازند. سپس تاج را می توان در یک قرار ملاقات بعدی دندانپزشکی قرار داد. این روش غیرمستقیم ترمیم دندان امکان استفاده از مواد ترمیمی قوی را فراهم می‌کند که نیاز به ساخت زمان‌بر تحت گرمای شدید، مانند ریخته‌گری فلز یا پختن پرسلن، که در داخل دهان امکان‌پذیر نیست. به دلیل انبساط حرارتی سازگار، هزینه نسبتا مشابه و تفاوت زیبایی، برخی از بیماران ترجیح می دهند تاج خود را با طلا بسازند.

آماده سازی دندان برای قرار دهی روکش یا تراش روکش (Tooth preparation)

یکی از مراحل درمان روکش آماده سازی دندان مورد نظر برای قرار گیری روکش بر روی آن است که tooth preparation نامیده می شود. طراحی آماده سازی دندان برای پذیرش روکش از پنج اصل اساسی پیروی می کند:

• دوام و مقاومت
• حفظ ساختار دندان
• دوام ساختاری
• یکپارچگی حاشیه ای
• حفظ پریودونشیوم
• زیبایی شناسی نیز می تواند در برنامه ریزی طراحی نقش داشته باشد.

دوام و مقاومت (Resistance and retention)

از آنجایی که در حال حاضر هیچ سیمان سازگار بیولوژیکی وجود ندارد که بتواند روکش را صرفاً از طریق خاصیت چسبندگی خود در جای خود نگه دارد، شکل هندسی این آماده سازی برای حفظ و مقاومت برای نگه داشتن روکش در جای خود حیاتی است. در زمینه پروتز، ماندگاری به مقاومت حرکت ترمیم در طول مسیر گذاشتن یا در امتداد محور بلند دندان اشاره دارد. مقاومت به مقاومت حرکت تاج توسط نیروهای اعمال شده به صورت اپیکال یا در جهت مورب اشاره دارد که از حرکت تحت نیروهای اکلوزال جلوگیری می کند. retention با رابطه بین سطوح متضاد آماده سازی (به عنوان مثال رابطه دیواره های باکال و زبانی) تعیین می شود.

شکل مخروطی تراش (Taperity)

از نظر تئوری، هر چه دیواره های متضاد یک آماده سازی موازی تر باشند، احتباس بیشتری حاصل می شود. با این حال دستیابی به این امر از نظر بالینی تقریبا غیرممکن است. این استاندارد برای آماده سازی تاج های پوشش کامل است که کمی مخروطی شده یا در جهت اکلوزال همگرا می شوند. این اجازه می دهد تا آماده سازی به صورت بصری بررسی شود، از زیر بریدگی جلوگیری شود، نادرستی ساخت روکش جبران شود و در مرحله سیمان کردن، سیمان اضافی با هدف نهایی بهینه سازی نشستن روکش روی آماده سازی خارج شود. معمولاً دیوارهای محوری که با استفاده از فرزهای با سرعت بالا باریک شده بلند تهیه می شوند، یک مخروط 2 تا 3 درجه بر روی هر دیوار و یک مخروط کلی 4 تا 6 درجه به آماده سازی می دهند. با افزایش مخروطی، احتباس کاهش می یابد، بنابراین باید مخروطی را به حداقل رساند و در عین حال از حذف آندرکات اطمینان حاصل کرد. گفته می شود که کاهش کلی 16 درجه از نظر بالینی قابل دستیابی است و می تواند شرایط فوق را برآورده کند. در حالت ایده آل، taperity نباید از 20 درجه تجاوز کند زیرا بر احتباس تأثیر منفی می گذارد.

طول (Length)

طول یا ارتفاع اکلوزو لثه آماده سازی تاج بر مقاومت و احتباس تأثیر می گذارد. به طور کلی، هر چه آماده سازی بلندتر باشد، سطح آن بیشتر است. برای اینکه روکش به اندازه کافی محفوظ بماند، طول آماده سازی باید بیشتر از ارتفاعی باشد که توسط قوس ریخته گری در اطراف نقطه ای در حاشیه در طرف مقابل ترمیم ایجاد می شود. قوس تحت تأثیر قطر دندان آماده شده قرار می گیرد، بنابراین هرچه قطر آن کوچکتر باشد، طول تاج برای مقاومت در برابر برداشتن باید کوتاهتر باشد. با قرار دادن شیارهایی در دیواره های محوری که در کاهش اندازه قوس تاثیر دارد، می توان گیر دندان های جدار کوتاه با قطر وسیع را بهبود بخشید.

آزادی جابجایی (Freedom of displacement)

احتباس را می توان با محدود کردن هندسی تعداد مسیرهایی که در امتداد آنها تاج را می توان از نمای دندان خارج کرد، بهبود بخشید، و زمانی که تنها یک مسیر جابجایی وجود دارد به حداکثر ماندگاری رسید. مقاومت را می توان با قرار دادن اجزایی مانند شیارها بهبود بخشید.

حفظ ساختار دندان (Preservation of tooth structure)

زمانی که محافظت از کاسپ توسط روکش انجام نمی‌شود (پس از 1 تا 25 سال)، شکستگی دندان‌های درمان‌شده ریشه به‌طور قابل‌توجهی در دندان‌های خلفی افزایش می‌یابد،) آماده سازی دندان برای پذیرش روکش پوشش کامل نسبتاً مخرب است. این روش می‌تواند به طور غیرقابل برگشتی به پالپ آسیب برساند، از طریق ترومای مکانیکی، حرارتی و شیمیایی و باعث می‌شود پالپ نسبت به تهاجم باکتری‌ها حساس‌تر شود. بنابراین، آماده سازی باید تا حد امکان محافظه کارانه باشد، در حالی که یک ترمیم نگهدارنده قوی ایجاد کند. اگر چه ممکن است به عنوان متناقض با بیانیه قبلی دیده شود، گاهی اوقات، ممکن است نیاز باشد که ساختار دندان سالم قربانی شود تا از از دست دادن بیشتر و کنترل نشده بیشتر ساختار دندان جلوگیری شود.

دوام ساختاری (Structural durability)

به منظور ماندگاری، روکش باید از مواد کافی ساخته شده باشد تا عملکرد طبیعی جویدن را تحمل کند و باید در فضای ایجاد شده توسط آماده سازی دندان قرار گیرد، در غیر این صورت ممکن است مشکلات زیبایی و ثبات اکلوزال (یعنی ترمیم های زیاد) ایجاد شود و باعث التهاب پریودنتال شود. بسته به مواد مورد استفاده برای ایجاد تاج، حداقل کاهش اکلوزال و محوری برای قرار دادن تاج مورد نیاز است.

کاهش اکلوزال (Occlusal reduction)

برای آلیاژهای طلا باید فاصله 1.5 میلی متری وجود داشته باشد، در حالی که روکش های فلزی-سرامیکی و روکش های سرامیکی کامل به 2.0 میلی متر نیاز دارند. پاکسازی اکلوزال باید از طرح طبیعی دندان پیروی کند. در غیر این صورت ممکن است مناطقی از ترمیم ها وجود داشته باشد که مواد ممکن است خیلی نازک باشند.

اریب کردن کاسپ عملکردی (Functional cusp bevel)

برای دندان های خلفی، یک مورب پهن روی کاسپ های عملکردی، کاسپ های پالاتال برای دندان های فک بالا و کاسپ های باکال برای دندان های فک پایین مورد نیاز است. اگر این bevel کاسپ کاربردی وجود نداشته باشد و روکش برای تکرار اندازه صحیح دندان ریخته شود، ممکن است حجم مواد در این نقطه برای مقاومت در برابر سطوح اکلوزال بسیار کم باشد.

کاهش محوری (Axial reduction)

باید ضخامت کافی را برای ماده انتخابی فراهم کند. بسته به نوع روکشی که قرار است نصب شود، حداقل ضخامت آماده سازی وجود دارد. به طور کلی، روکش های تمام فلزی حداقل به 0.5 میلی متر نیاز دارند، روکش های فلزی-سرامیکی و فول سرامیک حداقل به 1.2 میلی متر نیاز دارند.

یکپارچگی حاشیه ای (Marginal integrity)

برای اینکه ترمیم گچ در محیط دهان دوام بیاورد و از ساختار زیرین دندان محافظت شود، باید حاشیه‌های بین گچ‌گیری و آماده‌سازی دندان کاملاً منطبق باشد. طراحی و موقعیت خط حاشیه باید کنترل پلاک را تسهیل کند، اجازه دهد ضخامت کافی ماده ترمیم کننده انتخاب شده در نتیجه استحکام کافی برای تاج در حاشیه ایجاد شود. چندین نوع پیکربندی خط پایان پیشنهاد شده است که هر کدام دارای مزایا و معایبی هستند. تراش پخ (Chamfer) معمولاً برای حاشیه‌های تمام فلزی توصیه می‌شود و معمولاً تراش شانه‌ ای (Shoulders) برای تأمین حجم کافی برای روکش‌های فلزی-سرامیکی و حاشیه‌های تاج کامل سرامیکی مورد نیاز هستند. برخی شواهد حاکی از افزودن یک اریب (bevel) به حاشیه ها، به خصوص در جاهایی که سنگین هستند، برای کاهش فاصله بین تاج و بافت دندان است. انواع تراش را در زیر مطالعه می کنید:

طبقه بندی خطوط پایان بر اساس عرض:

عرض حاشیه کمتر از 0.3 میلی متر: لبه چاقو یا لبه پر (Feather)

عرض حاشیه تا 0.3 میلی متر: پخ (Chamfer)

عرض حاشیه بیش از 0.3 میلی متر: شانه (Shoulders)

شانه (Shoulders)

این نوع آماده سازی دندان است که در آن خط پایان با سطح آماده نشده دندان زاویه 90 درجه ایجاد می کند.

موارد مصرف: روکش های تمام سرامیکی، روکش های PFM، چینی های تزریقی

مزایا: تحریف کمتر حاشیه های تاج، حجم کافی، خطوط تاج خوب را فراهم می کند، می تواند زیبایی خوبی را به دست آورد.

معایب: سازگاری حاشیه ای می تواند تحت تأثیر قرار گیرد، ساختار دندان بیشتری باید برداشته شود

شانه با اریب (Beveled shoulder)

شبیه به شانه است، اما دارای یک اریب در مرز قرار داده شده است.

موارد مصرف: خط پایان لثه روی جعبه پروگزیمال اینله ها یا انله ها، شانه اکلوزال انله ها و تاج های سه چهارم فک پایین، خط پایان برای دیوارهای بسیار کوتاه. حاشیه صورت تاج های فلزی-سرامیکی خلفی با حاشیه فوق لثه ای.

مزایا: برای به دست آوردن انطباق حاشیه ای مناسب، بخش عمده ای از مواد در حاشیه است

معایب: ساختار بیشتر دندان برداشته می شود، رویکرد محافظه کارانه کمتر، آماده سازی باید اپیکال گسترش یابد

شانه شعاعی (Radial Shoulder)

از نظر طراحی شبیه به شانه است اما دارای حاشیه گردتر نسبت به سطح دندان است و زاویه 90 درجه ندارد.

در ترمیم های سرامیکی نشان داده شده است

تمرکز استرس کمتر از شانه کلاسیک است

ساختار دندان بیشتری باید برداشته شود

در حاشیه صورت روکش های فلزی-سرامیکی و روکش های تمام سرامیکی نشان داده شده است.

شانه شیبدار (Slopping shoulder)

در سطح صورت تاج سرامیکی فلزی با زاویه 120 درجه به جای زاویه 90 درجه شانه استفاده می شود. وجود عاج بدون پشتیبان را در خط پایان کاهش می دهد. می توان حجم کافی را در روکش های فلزی-سرامیکی فراهم کرد که امکان نازک شدن روکش در حاشیه را فراهم می کند.

این در سطح صورت هر دندانی که دارای ترمیم فلز سرامیک است نشان داده می شود، قسمت عمده ای از مواد تاج قابل استفاده است و ساختار دندان بیشتری باید برداشته شود.

چمفر (Chamfer)

تعریف: طراحی خط پایانی برای آماده سازی دندان که در آن جنبه لثه با سطح محوری خارجی با زاویه ای مبهم برخورد می کند.

حاشیه Cavosurface 90 درجه یا بیشتر از 90 درجه است.

موارد مصرف: ترمیم های فلزی ریخته گری یا حاشیه زبانی ترمیم های فلز-سرامیک

مزایا: آماده سازی محافظه کارانه دندان، سازگاری حاشیه ای خوب، حجم زیادی را برای ترمیم فراهم می کند.

معایب: تکنیک حساس است و هر گونه نقص در ساخت می تواند منجر به عدم پشتیبانی نوک تاج شود.

فرزهای مورد استفاده برای آماده سازی : Round End Taper

پخ سنگین (Heavy chamfer)

شبیه به خط پایان چمفر است، اما با یک زاویه 90 درجه حفره با یک شعاع بزرگ زاویه داخلی گرد است. در صورت ترمیم های فلزی، یک اریب به خط پایان اضافه می شود.

موارد مصرف: در روکش های سرامیکی و روکش های فلزی دارای اریب استفاده می شود.

مزایا: بهترین خط پایان برای تاج سرامیکی

معایب: تکنیک حساس است، اختلاف کمی می تواند منجر به تشکیل لب یا مینای شکننده بدون حمایت شود.

فرزهای مورد استفاده: فرز با انتهای گرد مخروطی

لبه چاقو یا لبه پر (Knife edge/feather edge)

همانطور که از نام آن پیداست دارای لبه چاقویی یا نازک است.

موارد مصرف: بیماران جوان، ترمیم های فلزی، MOD Onlay، نواحی غیرقابل دسترسی، زمانی که خط پایان تا سمنتوم، سطح زبانی دندان های خلفی فک پایین، تاج ربع 3/4 تاقچه پین.

مزایا: محافظه کارانه، به حفظ ساختار دندان کمک می کند، ایده آل برای سازگاری حاشیه ای، مفید در روکش های طلایی و فلزی / ترمیم، زیرا به شما امکان می دهد آن را به خوبی براق کنید. این یک خط پایان ایده آل در نظر گرفته می شود.

معایب: پرداخت متمایز یا مناسب قابل مشاهده نیست و پرداخت و ریخته گری بسیار مهم است، کانتور کردن بیش از حد ترمیم ها برای به دست آوردن حجیم یک عارضه معمول است.

حفظ پریودنتیم

در ارتباط با یکپارچگی حاشیه ای، قرار دادن خط پایان می تواند به طور مستقیم بر سهولت ساخت تاج و سلامت پریودنتیوم تأثیر بگذارد. بهترین نتایج در جایی حاصل می شود که خط پایان بالای خط لثه باشد زیرا کاملاً قابل تمیز کردن است. Finish line همچنین باید روی مینای دندان قرار گیرد زیرا این کار مهر و موم بهتری ایجاد می کند. در مواردی که شرایط ایجاب می‌کند که حاشیه‌ها زیر خط لثه باشد، احتیاط لازم است زیرا ممکن است چندین مشکل ایجاد شود. اول، ممکن است مسائلی از نظر گرفتن حاشیه در هنگام ایجاد برداشت در طول فرآیند تولید که منجر به عدم دقت شود، وجود داشته باشد. ثانیاً، عرض بیولوژیکی، فاصله اجباری (تقریباً 2 میلی متر) بین ارتفاع استخوان آلوئول و حاشیه ترمیم باقی می ماند. اگر این فاصله نقض شود، می تواند منجر به التهاب لثه با تشکیل پاکت، تحلیل لثه و کاهش ارتفاع تاج استخوان آلوئولی شود. در این موارد، جراحی افزایش طول تاج باید در نظر گرفته شود.

مینا احسان

مشاهده تمامی مطالب نویسنده